Het Impressionisme is een stroming in de geschiedenis van de klassieke muziek die in Frankrijk ontstond als reactie op de late romantiek. De term impressionisme is ontleend aan een bekend schilderij van Claude Monet met als titel ‘Impression; soleil levant’(1872). De stroming heeft dus sterke verwantschappen met de laat-19e-eeuwse schilderkunst, maar ook met de literatuur. De stroming kwam tot bloei in de periode van circa 1870 tot 1910, en ging daarna min of meer over in expressionisme en serialisme.
De impressionistische muziek is doorgaans sfeertekenend gecomponeerd. Waar in de romantiek nog meer de individueel ervaren emotie en persoonlijkheid voorop stonden, maken impressionistische componisten doorgaans de sfeer belangrijker dan de emotie. Een analoge ontwikkeling vond plaats in de schilderkunst, waar concrete thema’s meer en meer verlaten werden en stromingen als het pointillisme, aquarelkunst en abstractie tot ontwikkeling kwamen. Ook liet het impressionisme in de muziek zich graag inspireren door de literatuur (bijvoorbeeld gedichten van Appolinaire en Verlaine). Veel liederen uit deze periode zijn ook op teksten van tijdgenoten, waar in de romantiek nog vaak werd teruggegrepen op oudere dichters en teksten.
Tevens wordt de muziek intiemer, geen grote bezettingen met bombastische geluidsorkanen, maar subtiele klankvelden, die fijntjes en subtiel worden vormgegeven. Er ontstaat een voorkeur voor kleinere vormen en bezettingen. Ook wordt het tonale componeren verlaten in ruil voor pentatoniek en octotoniek, de harmonie wordt vrijer, en het ‘zwevende’ ritme (minder duidelijk waar de ’tel’ zit) wordt prominenter. Voorlopers en eerste vertegenwoordigers worden componisten als Gabriël Fauré (1845-1923) en Henri Duparc (1848-1933). Bekende componisten uit de impressionistische periode in de klassieke muziek worden Erik Satie, Claude Debussy, André Caplet, Paul Dukas, Albert Roussel en Maurice Ravel. Het werk van de voornamelijk in Frankrijk actieve Engelse componist Frederick Delius (1862-1934) is doordrenkt met het impressionistische klankidioom. In de rest van Europa wordt de stroming nauwelijks overgenomen of geïmiteerd. In Italië verwerkt Ottorino Respighi allerlei impressionistische klanken in zijn muziek en zijn het in Spanje en Rusland respectievelijk Manuel de Falla in zijn ‘Noches en los jardines España en Alexander Borodin in zijn ‘In de steppen van Centraal-Azië’.
In Duitsland kan Hugo Wolf in zijn latere werk gezien worden als een impressionist. Ook componisten als Gustav Mahler, Alban Berg en Arnold Schönberg vertonen soms impressionistische trekjes, al ontwikkelde hun muziek zich uiteindelijk in een andere richting: de vrije a-tonaliteit en serialisme. Bij de Nederlandse componisten valt te denken aan Alphons Diepenbrock, Jan Ingenhoven en Rudolf Escher, maar geen van drieën kan voluit impressionist worden genoemd.
In het late impressionisme verschijnen invloeden van de uit Amerika overgewaaide vroege jazz-cultuur. Maar ook de toenemende mechanisatie en industrialisatie drukten hun stempel op de teloorgang van de stroming.
Met een rijke verscheidenheid aan beeld- en geluidsfragmenten zal muziekhistoricus Joop van Velzen, M.Sc./M.A. de informatie illustreren en ondersteunen, waardoor zich een samenhangend totaal-beeld ontvouwt van de impressionistische periode uit de klassieke muziek!
De presentatie kan op aanvraag verzorgd worden op een door de opdrachtgever gewenste externe locatie. Neem daartoe via het contactformulier contact op met Joop van Velzen, muziekhistoricus van ‘Music in Life’!
U kunt zich inschrijven door het contactformulier in te vullen op de contactpagina.